Beschrijving: Parochie Blitterswijck in het NoordLimburgse dorpje Blitterswijck.
RK Parochie OLV Geboorte Blitterswijck (www.parochie-blitterswijck.nl).

Hubertus, historie en legende in één beeld.

Op de feestdag van de heilige Hubertus in het jaar 1982 ging ik gekleed als jager met hoedje op en jachtgeweer op mijn schouder de eetzaal van het Grootseminarie Rolduc binnen terwijl iedereen al aan tafel zat. Mijn act veroorzaakte grote hilariteit. Het sloeg aan. Een hit. Raak. Ofschoon ik die dag geen enkel schot gelost heb. Ik was een van de ruim tachtig studenten die het seminarie toen telde. Er waren twaalf inwonende docenten. Er zaten op die dag twee gasten aan tafel. Twee bisschoppen. De bisschoppen van Breda en Groningen, Mgr. Huub Ernst en Mgr. Möller waren in Rolduc, samen met de residerende bisschop Mgr. Joannes Gijsen om onderzoek te doen naar het goed functioneren van het seminarie. Zij maakten deel uit van de commissie van Bisschoppen die was opgericht na de Bijzondere Synode van de Bisschoppen van Nederland die plaatsvond in Rome van 14 januari tot en met 31 januari 1980 en onder voorzitterschap van paus Johannes Paulus II stond. De bisschoppen moesten erop toezien of de Theologische Hogescholen, convicten en Grootseminarie Rolduc voldeden aan de eisen van de H. Stoel. Elf dagen later kreeg ik van Pater Piet Penning de Vries, spirituaal van het Grootseminarie Rolduc, een reliek cadeau van de H. Hubertus. De reliek bevatte een stukje van de stola van de H. Hubertus. Ik was er erg blij mee. Dit is geschied. Toen ik pastoor was in de St. Martinusparochie te Welten-Heerlen ( 1992-2002 ) kwam ik op het idee om deze reliek een plek te geven naast het Hubertusbeeld dat aan het eind van de gang van de pastorie stond. Dit is geschied op 3 november 1995. Tot mijn vertrek naar Mechelen in februari 2002 heeft deze reliek daar gelegen. Na deze verhuizing, - de zoveelste -, ben ik de reliek helaas kwijt geraakt. Ook dat hoort tot de dingen die kunnen gebeuren. Tien jaar later, op 3 november 2005, heb ik in de kerk van Mechelen een H. Mis opgedragen die werd opgeluisterd door de jachthoornblazers. Er was tijdens die Mis ook een hond. Die bleef stil liggen. Geen last van gehad. In de Omroeper, die toen verscheen in veel plaatsen in het Heuvelland, was deze Mis speciaal onder de aandacht gebracht. Men kon lezen: "Niet alleen degenen die Huub heten hebben op 3 november naamdag maar ook alle Bertha's. En wat velen zich niet realiseren is dat de in Limburg veel voorkomende familienaam Houben eveneens is afgeleid van Hubertus. Het is een patroniem, een familienaam die afgeleid is van de naam van de vader: Houben = zoon van Hoeb ( Hubertus). Dus ook alle Houbens hebben naamdag vandaag". Eerder in dat jaar, in medio januari 2005, vond een grote kunstroof plaats in de kerk van Blitterswijck die landelijk het nieuws haalde. Eind juni 2008 verhuisde ik van Mechelen naar Blitterswijck. Ik beschouwde het als een van mijn taken om ervoor te zorgen dat er een nieuwe kunstaanschaf kwam. In 2009 werden nieuwe houten beelden geplaatst. In dat jaar vierde ik mijn zilveren priesterschap en uit dankbaarheid schonk ik de parochie, waar ik nog altijd woon, een beeld van Hubertus uit zandsteen, gemaakt door een kunstenaar in Italië. Het verhaal van de uitgestelde onthulling en inzegening verscheen in het najaar van 2009 in het Dorpsjournaal van Blitterswijck. Dit verhaal is nu, acht jaar later, geplaatst op de website van de parochie. Vanaf eind 2008 was ik op zoek gegaan naar een voorstelling van Hubertus waarin zowel de historie als de legende in één beeld tot uitdrukking komt. Ik kwam uit bij het Hubertusbeeld dat bij de entree van de Hubertuskerk in Genhout staat. Op 25 maart 2007 had ik daar foto's van gemaakt. Aan de hand van die foto's is dit beeld gemaakt. Het beeld is onthuld op Goede Vrijdag 2010 in het bijzijn van een groep kinderen van basisschool St. Anna. Ingezegend door mij op zondag 30 mei 2010. Die dag was eveneens speciaal uitgekozen. Hubertus stierf op de dag van 30 mei. In de vita van Sint-Hubertus wordt zijn overlijden gepreciseerd in de plaats, genaamd, "Fura", gelegen op 30 mijl ( ongeveer 45 km ) van Luik. Het valt dan ook te betwijfelen dat dit de Vlaams-Brabantse gemeente Tervuren kan zijn, zoals nochtans in de traditie wordt beweerd. Wellicht dient Fura in de Voerstreek te worden gezocht. Hubertus is in de kerk van Blitterswijck uitgebeeld als bisschop. Dat was hij. Dat is historie. Verder is hij uitgebeeld in gezelschap van een hert en kruis in het gewei. Dat is gebaseerd op een legende. In heiligenlevens, zeker in de vroege christenheid en Middeleeuwen, zijn historie en legende nauw met elkaar verweven. Het onderscheid is soms moeilijk te maken. Het schrijven van heiligenlevens dienden tot stichting van de gelovigen en beoogden geen nauwkeurige vastlegging van historische feiten. Op 30 mei 2027 zal het precies dertienhonderd jaar geleden zijn dat Hubertus, de laatste bisschop van Maastricht en de eerste bisschop van Luik, overleed. Ik acht het niet onwaarschijnlijk dat we een Hubertusjaar krijgen. Het jubileum zal ongetwijfeld gevierd gaan worden. Dit moet nog geschieden. Wat we nu kunnen vaststellen is dat Hubertus nog altijd vereerd wordt. Hij werd trouwens vóór zijn dood al vereerd. Overal waar hij rondtrok gebeurden wonderen. De relieken en het stoffelijk overschot van Sint Lambertus heeft Hubertus laten overbrengen van Maastricht naar Luik om daar al vóór 714 een kerk te bouwen ter ere van Lambertus op de plaats waar hij vermoord werd. Dit werd de voorloper van de latere kathedraal Saint-Lambert. Dat we zoveel weten over het wonderlijke leven van Hubertus hebben we vooral te danken aan de ontdekking van twee exemplaren van zijn oudste Vita in de tweede helft van de negentiende eeuw. Op de eerste plaats door W. Arndt in 1874, de bewerker van de Monumenta Germaniae Historia te Valenciennes. Het tweede exemplaar werd in 1878 gevonden door Ch. De Smedt in de bibliotheek van het Grootseminarie te Namen. Tot dan toe was men alleen aangewezen op de biografie van Hubertus, samengesteld door Jonas, bisschop van Orléans uit de negende eeuw. De nieuw ontdekte Vita dateert van 743-750. Over de verschijning van het hert vindt men niets. Ook niet over zijn Romereis. En ook over zijn adellijke afkomst wordt niet gesproken. Wat wel beschreven wordt is de methode van zijn missionering. Hij voorzag zichzelf in zijn eigen levensonderhoud door te gaan vissen in de Maas. Hij liet verschillende kerken bouwen ter ere van zijn voorganger. Hij verkondigde het evangelie in woord en daad. Hij doopte. Er zijn veel legendes over Hubertus geschreven. Zeven levensbeschrijvingen zijn er over hem. De legende die nog altijd met stip op eerste plaats staat van de Top Tien meest legendarische verhalen die over Hubertus de ronde doen, is het verhaal van zijn bekering. Het verhaal gaat als volgt: "Op een Goede Vrijdag, toen alle mensen naar de kerk waren, ging Hubertus jagen. Samen met zijn vrienden. Op een gegeven moment trekt hij zich terug uit hun gezelschap, omdat zijn hond een hert achtervolgde. En hij is alleen wanneer hij de verschijning meemaakt. Een hert komt eraan met een kruis in het gewei. Komend uit een bos. Hubertus sprong van zijn paard, viel op de knieën en hij hoorde een stem tot hem zeggen: "Hubertus waarom verliest gij uw tijd met dergelijke bezigheden? Vanaf nu af zult gij geen dieren meer vangen maar mensen". Het doet hem direct denken aan wat Jezus tegen zijn leerlingen heeft gezegd die van beroep vissers waren. "Vanaf nu zult gij mensen vangen". En het is dezelfde Heer die in een visioen tegen hem zegt: "Hubertus, ga naar Lambertus, de bisschop van Maastricht. Deze zal u mijn wil kenbaar maken". Toen verdween de verschijning en met spoed ging Hubertus naar Maastricht, alles en iedereen achterlatend. In de iconografie wordt Hubertus nog altijd het meest afgebeeld met een hert dat een kruis in het gewei draagt. Deze uitbeelding gaat volgens een groot aantal historici terug op een zeer late legende. Het motief van deze verschijning is volgens hen ontleend aan de H. Eustachius. Deze heilige werd vroeger herdacht op 2 november, één dag vóór Hubertus op 3 november. Door de nabijheid van beide feesten is het motief van de ene heilige overgegaan naar de andere heilige. Eustachius met de verschijning van het hert en kruis vindt men al terug in een glas-in-loodraam in de kathedraal van Chartres uit de eerste helft uit de dertiende eeuw. Ook in de Dom van Erfurt is een Eustachiusraam te zien uit de tweede helft uit de Middeleeuwen. (tweede helft veertiende eeuw) Tijdens mijn Lutherreis, eerder dit jaar, maakte ik een foto van dat raam die ik naderhand heb laten vergroten en inlijsten. Te zien in de vitrine van de kerk van Blitterswijck van 3 november 2017 tot en met 30 mei 2018. Op of rondom de dertigste mei zal ook in de komende jaren tot en met 2036 een gestichte H. Mis worden opgedragen in de St. Annakapel te Blitterswijck ter ere van de H. Hubertus, bisschop en uit dankbaarheid voor de legendarische heiligenverhalen. Hierbij gaat het om legendarische verhalen van alle heiligen. Dit jaar werd voor het eerst de gestichte Mis opgedragen in de St. Annakapel op dinsdag 30 mei. Tijdens mijn zoektocht naar de Hubertusverering op internet kwam ik een artikel tegen waarin Middeleeuwse muurschilderingen in België beschreven worden. In de Sint-Hubertuskerk te Sint-Huibrecht-Hern bij Hoeselt, zijn in de jaren zestig van de vorige eeuw zeldzame fresco's gevonden die in de 14e eeuw waren aangebracht en het leven van Hubertus uitbeelden. Volgens Wikipedia zijn deze fresco's uit de tijd van Jan van Elderen, heer van Hern die later monnik en prior werd van de abdij Saint-Hubert gelegen in de Ardennen. Van de drie taferelen zijn de jachtscènes volgens de beschrijving in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, een uitgave uit begin 1995, een artikel dat naderhand op internet werd geplaatst, zeer slecht bewaard. Nog goed is volgens de beschrijving de bekering van Hubertus te zien. Het landschap wordt voorgesteld door rotspartijen en de typische vroeg-gotische ronde boompjes. Hubertus zit geknield en heft zijn handen in gebed naar een indrukwekkend hert met een kruis in het gewei. Voor Hubertus is een getekende windhond zichtbaar. De heilige wordt geïdentificeerd door de inscriptie boven zijn hoofd (H)VB(ERTVS) De muurschilderingen werden van 1964 tot 1970 vrijgelegd en gerestaureerd onder leiding van Michel Savko van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium. Volgens hagiografische onderzoekers zou de bekering van Hubertus slechts voorkomen na de 15e eeuw. Door deze vondst en bekendmaking van de vondst wordt de theorie dat de legende van Hubertus ontleend zou zijn uit de voorstelling van Eustachius in twijfel gebracht. In ieder geval is de legende van Hubertus die uitgebeeld is in de kunst van oudere datum dan algemeen werd aangenomen. In de in de buurt van Blitterswijck gelegen plaats Swolgen is de Hubertusverering kort voor 1825 ontstaan. In 1400 was Swolgen nog een hulpkerk van Blitterswijck. In 1485 is de kerk van Swolgen zelfstandig en blijkt zelf een hulpkerk te Tienray te bezitten. De oudste kerk van Swolgen dateert uit het begin van de 13e eeuw. Bij Kevelaer in het gehucht Keylaer staat een Hubertuskapel die in 1381 voor het eerst wordt genoemd in het cijnsregister van het klooster Graefenthal. Het Hubertusgilde uit Keylaer bestaat al verschillende eeuwen. Op de avond van 3 november 2017 zal op het dorpsplein van Blitterswijck weer een bus gereed staan die gildebroeders en gildezusters van St. Antonius-abt naar de Hubertuskermis in Kevelaer brengt. Daar vindt jaarlijks het koningsbal plaats. In een volle tent komt het gilde van Blitterswijck als laatste marcherend binnen. Dit wordt door de bezoekers altijd zeer op prijs gesteld. Als gildepriester ben ik nog niet in de gelegenheid om dit feest mee te maken. Fijn dat het koningsbal altijd op of rondom 3 november georganiseerd wordt.

Pastoor Huub van Horne.
Het artikel "Hubertus, historie en legende in één beeld" werd op 3 november 2017 op de website van de parochie O.L.Vr. Geboorte Blitterswijck geplaatst.

 

Hubertus Hubertus Hubertus

 

Gedoopt op 25 oktober

Amber Reijnen, dochter van Roger Reijnen en Petra Goumans. Oude Heerweg 25

ONTHULLING EN INZEGENING HUBERTUSBEELD UITGESTELD

Op de dag van de viering van mijn zilveren priesterfeest heb ik algemeen bekend gemaakt dat ik uit dankbaarheid een Hubertusbeeld uit zandsteen wilde schenken aan de kerk van Blitterswijck. Het beeld zou moeten komen te staan in de zijbeuk waar St. Servatius staat en geplaatst moeten worden op een speciaal gemaakte in de muur gemetselde sokkel. Het Hubertusbeeld werd gemaakt door een Italiaanse kunstenaar in opdracht van Dhr. A. Stadelmaier die als tussenpersoon fungeerde. Tot mijn grote ontsteltenis op 14 oktober j.l. bleek het Hubertusbeeld niet te passen op de voor hem gemaakte sokkel. Ondanks het feit dat alles van tevoren gemeten is geworden is door miscommunicatie het project (nog) niet gerealiseerd kunnen worden. Na van de consternatie en schok enigszins bekomen te zijn is er overleg geweest tussen mij en Dhr. A. Stadelmaier. Een aantal opties zijn besproken. Een van de opties was om het goed geslaagde beeld van Hubertus een andere plaats te geven. Gekozen is voor de andere zijbeuk. De symmetrie blijft dan gehandhaafd.De geplande onthulling en inzegening op de feestdag van Hubertus, dinsdag 3 november a.s. gaat niet door. De jachthoornblazers uit Lottum en Grubbenvorst zijn afbesteld. Het ligt nu in de bedoeling om het beeld van de H. Hubertus te onthullen en in te zegenen op zijn sterfdag. Dat is op 30 mei. Volgend jaar valt die dag op een zondag. Normaal wordt het feest van een heilige op een sterfdag gevierd. Bij Hubertus is gekozen voor de dag dat zijn relieken verheven werden. Feitelijk betekende dit zijn heiligverklaring. Die gebeurtenis vond plaats op 3 november 743 in de kathedraal van Luik. In 825 werd zijn lichaam overgebracht naar het naar hem genoemde klooster Saint-Hubert in de Ardennen. Later werd het een plaatsnaam. Op 1 augustus 1989 bezocht ik de abdijkerk van Saint-Hubert. Hubertus was bisschop van Tongeren-Maastricht. Later van Luik waar hij de eerste bisschop is geweest. In die plaats had hij de relieken overgebracht van de H. Lambertus. Op de feestdag van Lambertus ontving ik de diakenwijding. ( 17 september 1983 ) Het grootste gedeelte van het huidige bisdom Roermond dat het 450 jarig bestaan viert hoorde vroeger tot het bisdom Luik. Voor de bisschop van Roermond, Mgr. Frans Wiertz was dit jubileum de aanleiding om de geschiedenis van de Kerk van Limburg opnieuw te boek te stellen. De titel van het binnenkort te verschijnen historisch boekwerk luidt: Bisdom langs de Maas. Geschiedenis van de kerk in Limburg. De tocht die ik maakte met de jubileumboot van het bisdom Roermond van Broekhuizen naar Mook op 10 mei j.l. was voor mij onvergetelijk. In de verbreiding van het geloof langs de Maas speelt de H. Hubertus een grote rol. Jammer maar helaas onvermijdelijk was het ontrekken aan de eredienst van de Hubertuskerk in Maastricht eerder dit jaar. Over de herbestemming van het gebouw is nog geen helderheid. Hubertus dankt zijn bekendheid vooral aan de legende omtrent zijn bekering door een kruisdragend hert. In de kunst vinden we dit tafereel vaak terug. ( vgl. De Kunst van het Maasland Deel I en Deel II door Prof. Dr. J. Timmers 1971 ) In het nog te installeren Sint Hubertusbeeld uit zandsteen gemaakt door kunstenaar Franco in een atelier in Noord-Italië is dit tafereel eveneens te zien. Als voorbeeld diende het stenen Hubertusbeeld dat buiten voor de kerk van Genhout staat.

Pastoor Huub van Horne