Kerstpreek 2017
Het lied staat nog altijd op nummer 1 in de lijst. Op de lijst van het toonaangevende Amerikaanse muziekblad "Rolling Stone", in 1967 opgericht. De lijst van de vijfhonderd grootste popsongs aller tijden. Het is niet Bohemian Rhapsody van Queen dat alweer voor de vijftiende keer op nummer 1 staat van de Top 2000. Het is niet Hotel California van The Eagles. Dit lied staat op nummer 2. Het is ook niet Stairway to Heaven van Led Zeppelin. Goed voor een derde plaats in de top 2000. Nee, het is een lied van Bob Dylan. Vorig jaar kreeg hij op 75- jarige leeftijd de nobelprijs voor de literatuur toegekend. In het jaar dat hij overging van de folkgitaar naar de electrische gitaar, in het jaar 1965, in het jaar dat hij zoveel vijandige reacties kreeg te verwerken dat hij zelfs serieus overwoog om te stoppen met het geven van concerten, schreef hij "Like a rolling stone". Om dat lied gaat het. Het is geen kerstsong. Toch wil ik er een kerstgedachte uithalen. Waar gaat het lied over? Het gaat niet over de liefde waarover de meeste popsongs gaan. Het gaat over gevoelens van haat en het verlangen naar wraak. Nou niet direct een onderwerp om in een kerstpreek te vermelden. Toch ga ik het verder uitwerken. Gaandeweg het lied dat méér dan zes minuten duurt, zeer ongebruikelijk voor een popsong, valt er meer compassie te bespeuren. Dylan sneert naar een vrouw die uit de gratie is geraakt. Tot nu toe is Miss Lonely, de hoofdpersonage in het liedje naar de beste scholen gegaan. Ze had pretentieuze vrienden. Maar nu haar situatie veranderd is, heeft ze geen betekenisvolle ervaringen meer om haar karakter op te baseren. De verteller is meedogenloos. In het refrein komt telkens terug: How does it feel? Hoe voelt het om helemaal op jezelf terug geworpen te zijn? With no direction home. Met geen richting naar je thuisbestemming. Heel anders dan de nieuwe reclame van de N.S. Hun reclamespreuk luidt: "We hebben je het hele jaar overal naartoe gebracht, maar de mooiste bestemming blijft toch thuis". Zo is het ook. Zeker met kerstmis wordt dat zo gevoeld. Dylan zegt verder in het refrein: Like a complete unknown. Totaal onbekend geworden. Like a rolling stone. Als een zwerfkei. Ik moet bij dit lied, vooral bij het refrein, denken aan het verhaal van de verloren zoon dat in het evangelie staat. De zoon die zijn erfdeel van zijn vader verbrast heeft komt tot inkeer. Hij beseft dat hij niemand meer is. Nu hij niet meer kan trakteren heeft hij ook geen vrienden meer. Hij besluit terug te gaan naar zijn vader die hem welwillend ontvangt. Niet iedereen is blij dat hij een feest krijgt aangeboden door zijn vader. De oudste zoon die thuis is gebleven vindt dat maar niets. Zo is God. Heel anders denkend en handelend dan wij mensen vaak denken en handelen. Kerstmis is het feest van terug naar de oorsprong. We zijn allen geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Maar door de zonde wordt dat beeld voortdurend verduistert. We doen vaak niet wat we willen. En als we iets fouts hebben gedaan hebben we de neiging om het goed te praten of te bagatelliseren. Met verbijstering en boosheid is afgelopen week gereageerd op een verklaring van Camiel Eurlings over de mishandeling van zijn ex-vriendin. Politici en experts stellen zijn positie ter discussie. Wie vanuit het geloof naar deze zaak kijkt, ziet méér perspectief voor Camiel en al degenen die zich in dezelfde situatie bevinden. Het is zoals de psalmist David verwoordt in een van zijn velen bij de citer gecomponeerde psalmen: Heer, als Gij zonden blijft gedenken, wie houdt dan stand? Ik herhaal dat vers: Heer, als Gij zonden blijft gedenken, wie houdt dan stand? Wat fout is moeten wij niet goed gaan praten. Want vroeg of laat komt de aap toch uit de mouw. Maar een misstap begaan hebben, betekent niet dat je afgeschreven moet worden. Het is Jezus die in het bijzijn van de overspelige vrouw in het zand schrijft en zegt: wie zonder zonde is werpe de eerste steen. Het resultaat van het liedje is dat iedereen afdruipt. De oudsten het eerst. Dat woord staat er niet voor niets. De oudsten hebben de meeste ervaring opgedaan. Zij kennen het leven. Jezus wordt in het evangelie gezien als de hoeksteen. Toch wordt die steen door de bouwlieden afgekeurd. Het afkeuren begint al in het kerstverhaal. Er is geen plaats voor hem in de herberg. Het licht kwam in de duisternis maar de duisternis nam het niet aan. Een hart van steen moet voortdurend veranderd worden in een hart dat barmhartig is. Het kerstfeest leent zich daarvoor. Ik zag afgelopen week een foto in de krant van een kerstmarkt in Boedapest. Een grote pantserwagen van de antiterreurbrigade stond opgesteld vlak bij een van de ingangen van de kerstmarkt. Ik dacht bij mijzelf: dit is de realiteit van de wereld waarin we nu leven. Toch blijft het kerstfeest ontwapenend. Dankzij de geboorte van Gods Zoon als een kind. Is er één godsdienst waarin God zich zo kwetsbaar durft op te stellen als in het christendom. Ik kreeg afgelopen week een kerstwens van een collegapriester die ik heel bijzonder vond. Op de kerstafbeelding was een lichtstraal te zien die door de grot gaat. Ik dacht: hoe kan dat nou? Een lichtstraal op het kindje Jezus gericht. Okay, maar door een grot? Daarboven stond een zin uit het lied Anthem van de in 2016 overleden popzanger Leonard Cohen. Vertaald luidt die zin: Er zit een barst in alle dingen, maar juist daardoor komt het licht naar binnen. En toen snapte ik het.Ik dacht bij mijzelf: dat is een mooie gedachte. Origineel. Daaronder stond een zin uit het evangelie van Johannes: Het ware Licht, dat iedere mens verlicht, kwam in de wereld. Daaronder de tekst: Heer, zie de scheuren en barsten in de wereld en in ons leven. Ik wil niet doen alsof alles perfect is of ooit perfect kan worden hier op deze aarde. Wij hebben U nodig. U alleen kunt heel maken, U alleen genezen. Kom heelmaker, kom Vredevorst.En ik wil er zelf nog aan toevoegen: We hoeven niet als een zwerfkei te zijn die telkens van plaats verandert. Wie God in zijn leven heeft gevonden hoeft niet meer rusteloos op zoek te gaan naar geluk. Bij Hem komen we echt thuis.Amen.